ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കലയും ചില അധികാരബന്ധങ്ങളും

 

(Landscape by John Constable)

ലോകത്ത് ഇന്നുവരെ ഉണ്ടായ ചിത്രകലാ ജനുസ്സുകളിൽ ഏറ്റവും നിഷ്കളങ്കമെന്നും പ്രത്യയശാസ്ത്ര നിരപേക്ഷമെന്നും വിവക്ഷിക്കപ്പെടുന്ന ഒന്നാണ് ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ട്. പ്രകൃതിചിത്രണ കല എന്നാണ് ഞാൻ ഇതിനെ മലയാളത്തിലേയ്ക്ക് മൊഴിമാറ്റം ചെയ്തിട്ടുള്ളത്. പ്രകൃതിയെ ചിത്രീകരിക്കുന്ന കല. പ്രകൃതി എന്നാൽ മനുഷ്യൻ സ്പർശിക്കാത്ത വളരെ ഉദാത്തമായ ഒരു ഇടം എന്ന രീതിയിലാണ് പലപ്പോഴും ലോകത്തെ സാഹിത്യ-കലാ ചിന്തകളിൽ ഒക്കെ വിവരിച്ചിട്ടുള്ളത്. റാൽഫ് വാൾഡോ എമേഴ്സൺ, ഹെൻറി ഡേവിഡ് തോറോ, കാൾ ഗുസ്താവ് യുങ് തുടങ്ങി ഏറ്റവും സമകാലികനായ യുവാൽ നോവ ഹരാരി വരെയുള്ള ധിഷണാശാലികൾ പ്രകൃതിയിലേക്കുള്ള മടക്കത്തെ വളരെ ആദർശഭരിതമായ പിൻവാങ്ങലായി കണക്കാക്കുന്നു. ഇന്ന് ബദൽ ജീവിതസാധ്യതകൾ അന്വേഷിക്കുന്നവരെല്ലാം പ്രകൃതിയിലേക്ക് തിരിയുക എന്ന മുദ്രാവാക്യമാണ് ഉപയോഗിക്കുന്നതും. എന്തുകൊണ്ടാണ് പ്രകൃതിയെക്കുറിച്ചുള്ള ഈ ആകാംക്ഷകൾ മനുഷ്യനിൽ നിലനിൽക്കുന്നത് എന്ന് ചോദിച്ചാൽ, മനുഷ്യൻ പ്രകൃതിയിൽ നിന്ന് വരികയും സംസ്കാരത്തെ ഉത്പാദിപ്പിച്ചു കൊണ്ട് പ്രകൃതിയിൽ നിന്ന് അകലുകയും ചെയ്തു എന്ന് മനസ്സിലാക്കാം. സംസ്കാരം അതിന്റെ ഭീഷണമായ രൂപങ്ങൾ ആർജ്ജിക്കുമ്പോഴാണ് ഒരു പരിഹാരം, പ്രായശ്ചിത്തം എന്നൊക്കെയുള്ള നിലകളിൽ മനുഷ്യൻ പ്രകൃതിയിലേക്ക് മടങ്ങുന്നത്. പ്രകൃതി എന്നത് ഒരു പ്രതിസന്ധിയും പരിഹാരവുമായാണ് എപ്പോഴും മനുഷ്യന്റെ മുന്നിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നത്. പിൻവാങ്ങി ചെല്ലുവാൻ ഒരു ആദിമഗൃഹം എന്ന് കാണുമ്പോൾത്തന്നെ അത് കീഴടക്കപ്പെടേണ്ട ഒരു വന്യത കൂടിയാണെന്ന് മനുഷ്യൻ കരുതുന്നു. അങ്ങനെ പ്രകൃതിയിലേയ്ക് മടങ്ങുന്ന മനുഷ്യൻ അവിടെ സംസ്കാരങ്ങളെ ഉത്‌പാദിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ചരിത്രപരമായ ഒരു വൈരുദ്ധ്യാത്മക ബന്ധമാണ് ഈ രീതിയിൽ മനുഷ്യനും പ്രകൃതിയുമായി ഉള്ളത്.

(By John Constable)

 

ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കലയും ചില അധികാരബന്ധങ്ങളും എന്തൊക്കെയാണ് എന്ന് വിശദീകരിക്കുന്ന ഈ ലേഖനത്തിന്റെ പ്രാരംഭഖണ്ഡികയിൽത്തന്നെ ഈ വൈരുധ്യാത്മകതയെ അടയാളപ്പെടുത്തേണ്ടത് വലിയൊരു ആവശ്യമാണ്. എങ്കിൽ മാത്രമേ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ടിനെ കുറിച്ച് നിലനിൽക്കുന്ന നിരുപദ്രവമെന്നു തോന്നിയ്ക്കുന്ന ലാവണ്യസങ്കല്പങ്ങളെ തിരുത്തുവാൻ കഴിയൂ. പ്രകൃതിയെ മനുഷ്യന്റെ ഒരു പിൻവാങ്ങൽ ഇടം ആയി നാം തുടക്കത്തിലേ കണ്ടു. എന്നാൽ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ട് ചെയ്യുന്നത് കേവലമായ പ്രകൃതിചിത്രണം മാത്രമാണോ, അവിടെ മനുഷ്യന്റെ/ ചിത്രകാരന്റെ സ്ഥാനം എന്താണ് എന്നുള്ള ചോദ്യം ഉയരുന്നുണ്ട്. പ്രകൃതിയിൽ മനുഷ്യന്റെ പ്രതീകാത്മകമായ ഇടപെടലും, മനുഷ്യൻ മൂർത്തരൂപങ്ങളിൽ ഇടപെട്ടതിന്റെ രേഖപ്പെടുത്തലുകളുമാണ് ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ട് എന്ന് പറയുന്നത്. പ്രമുഖ കലാചരിത്രകാരനായ ഡബ്ലിയു ജെ ടി മിച്ചൽ തന്റെ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആൻഡ് പവർ എന്ന പഠനഗ്രന്ഥത്തിൽ പറയുന്നത്, ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ട് എന്ന് പറയുന്നത് പ്രകൃതിയെ വരയ്ക്കുന്നു എന്ന് പറയുകയാണെങ്കിലും അത് പ്രകൃതിയിൽ സംസ്കാരത്തിന്റെ ഇടപെടൽ ആണ് എന്നാണ്. പ്രകൃതിയെ ലാവണ്യർത്ഥത്തിൽ സംസ്കാരമാക്കുകയും ഒപ്പം അതിനുള്ളിലെ അധികാരബന്ധങ്ങളെ ബോധപൂർവ്വമോ അബോധപൂർവ്വമോ ആയി പ്രതിനിധീകരിക്കുകയുമാണ് ചെയ്യുന്നത്.

(By Casper David Frederich)

 രണ്ടായിരത്തി പന്ത്രണ്ടിൽ, ചണ്ഡിഗഡ്‌ ലളിതകലാ അക്കാദമിയിലെ ഒരു സെമിനാറിൽ ഞാൻ നടത്തിയ പ്രഭാഷണത്തിന്റെ വിഷയം, 'ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആഫ്റ്റർ ബാറ്റിൽ' എന്നായിരുന്നു. അതായത് ഇന്ന് ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കല എന്നത് ഒരു വലിയ സംഘർഷത്തിന്റെ പരിസമാപ്തിയാണ് എന്നായിരുന്നു സൂചിപ്പിച്ചത്. മൂന്നു കാര്യങ്ങളാണ് പ്രധാനമായും അവിടെ ഞാൻ ചൂണ്ടിക്കാണിച്ചത്; ഒന്നാമതായി, ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ട് ഒരു പ്രതിസന്ധിയെയാണ് സൂചിപ്പിക്കുന്നത്. അത് എന്താണെന്ന് ഒന്നാമത്തെ ഖണ്ഡികയിൽത്തന്നെ വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. രണ്ടാമതായി, അത് പ്രകൃതിയ്ക്ക് മേൽ മനുഷ്യൻ നടത്തുന്ന അധികാരങ്ങളും അവയുടെ ബന്ധങ്ങളും എന്ന നിലയിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ടുകൊണ്ടേയിരിക്കുന്ന ഒരു കാലാരൂപമാണ്. അത് മിച്ചൽ നിരീക്ഷിക്കുന്നതുമായി ബന്ധപ്പെടുത്തിക്കഴിഞ്ഞു. മൂന്നാമതായി, ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ട് എന്നത്, ചില അദൃശ്യവൽക്കരണങ്ങളുടെയും ഒഴിവാക്കലുകളുടെയും അധികാരത്തിനു പുറത്താക്കലുകളുടെയും കൂടി ഭൂമികയാണ്. ഇത് വിശദീകരിക്കാം. പലപ്പോഴും ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ടിൽ മിച്ചംവന്ന ജനസഞ്ചയത്തെ കാണുവാൻ കഴിയുകയില്ല. അതായത് അധികാരത്തിനു പുറത്ത് കേവലം തൊഴിൽപ്പടയായോ, കൃഷിക്കാരായോ, അവർണ്ണരായോ, സ്ത്രീകളും, കുട്ടികളും, അംഗവൈകല്യം ഉള്ളവരും, വൃദ്ധരും ആയിട്ടുള്ള ആളുകളെ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ട് ഏറെക്കുറെ ഒഴിവാക്കുന്നു എന്നതാണ് വസ്തുത. പക്ഷെ അതിനു ബദലായി പ്രവർത്തിക്കുന്ന കലാകാരന്മാരും ഇല്ലാതില്ല. മറ്റൊരു പ്രധാനപ്പെട്ട കാര്യം, ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ട് ചെയ്യുന്നവരിൽ സ്ത്രീകൾ വളരെ കുറവായിരിക്കുന്നു  എന്നതാണ്. സ്ത്രീകൾക്ക് ഇന്നും നമ്മുടെ സമൂഹത്തിൽ പ്രകൃതിയിലേക്കുള്ള യാത്ര എന്നത് അസാധ്യമോ, ദുസ്സാധ്യമോ, പുരുഷന്റെ സഹായത്തോടെ മാത്രം ചെയ്യേണ്ടതോ ആയിരിക്കുന്നു. ഒരു പുരുഷ കലാകാരന് വനാന്തരത്തിലോ ഗിരിപാർശ്വത്തിലോ പോയിരുന്നു വരയ്ക്കുവാൻ കിട്ടുന്ന സ്വാതന്ത്ര്യം സമൂഹം കലാകാരിയ്ക്ക് അനുവദിച്ചു കൊടുക്കുന്നില്ല എന്നർത്ഥം. പ്രകൃതിയെ സ്ത്രീയായിട്ടു കാണുന്നുണ്ടെങ്കിൽ (മെരുക്കുകയും ചൂഷണം ചെയ്യുകയും ചെയ്യേണ്ട സ്ത്രീ എന്നാണു കൊളോണിയൽ ഭാഷ്യം) ആ സ്ത്രീയിലേയ്ക്ക് പോകാൻ സ്ത്രീയ്ക്ക് പുരുഷന്റെ അനുവാദം/കൂട്ട്/ പിന്തുണ/ സംരക്ഷണം എന്നിവ വേണ്ടിയിരിക്കുന്നു എന്നതാണ് വിചിത്രം.

 

(By Casper David Frederich)

ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കലയുടെ ചരിത്രം പരിശോധിച്ചാൽ അത് ഒരു പുരുഷ കല ആയിരുന്നു എന്ന് കാണാം. പുരാതന ഗ്രീക്ക്, റോമൻ, ഈജിപ്ഷ്യൻ സംസ്കാരങ്ങളിലും ക്ലാസ്സിക്കൽ കാലഘട്ടങ്ങളിലും എല്ലാം പ്രകൃതിചിത്രണം എന്നത് മനുഷ്യപ്രവൃത്തികളുടെ പൊതുപശ്ചാത്തലമായി വരുന്നത് കാണുന്നു. ഇന്ത്യയിൽ ബുദ്ധിസ്റ്റ് കാലഘട്ടത്തിൽ, ക്രിസ്തുവിനു മുൻപ് തന്നെയുണ്ടായി കലകളിൽ/കഥകളിൽ പ്രകൃതി ഒരു സജീവസാന്നിധ്യമാണ്. നവോത്ഥാനകാലത്തിലും പ്രകൃതി കുറേക്കൂടി മുന്നോട്ട് വരുന്നുണ്ടെങ്കിലും പൂർണ്ണമായും അതിനെ പ്രകൃതിചിത്രണം എന്ന് വിളിക്കാൻ കഴിഞ്ഞിരുന്നില്ല. ചൈനയിൽ എട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിൽത്തന്നെ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ട് സ്വതന്ത്രമായി വികസിച്ചിരുന്നു. അതിന് ധ്യാനാത്മകതയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട, ജീവിതശൈലിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചില ആചാരപരമായ സ്വഭാവങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. പലപ്പോഴും  അത്തരം ചിത്രങ്ങളിൽ മനുഷ്യരെ കാണുന്നതേയില്ല. പ്രകൃതിയ്ക്ക് പുറത്തു നിൽക്കുന്ന മനുഷ്യനാണ് അവിടെ കലാകാരൻ. ആ പ്രകൃതിയുമായി അയാൾക്കുള്ള ബന്ധം കീഴടക്കലിന്റെതല്ല എന്ന് നമുക്ക് മനസ്സിലാക്കാൻ കഴിയും. മലമടക്കുകൾ, വൃക്ഷങ്ങൾ എന്നിവയുടെ സമീപസ്ഥവും വിദൂരസ്ഥവുമായ കാഴ്ചകൾക്ക് മുന്നിൽ അയാൾ അത്ഭുതപരതന്ത്രനായി നിൽക്കുകയാണ് എന്ന് ഈ ചിത്രങ്ങളിൽ നിന്ന് മനസ്സിലാക്കാം.

 

(By Peter Brueghel the Elder)

പത്തൊമ്പതാം നൂറ്റാണ്ട് ആകുന്നതോടെ ഈ അത്ഭുതപരതന്ത്രതയ്ക്ക് സൈദ്ധാന്തികമായ ചില വിശേഷണങ്ങൾ കലാചരിത്രത്തിൽ ഉറപ്പിച്ചു കിട്ടുന്നുണ്ട്. രണ്ടു തരത്തിലുള്ള വിശേഷണങ്ങൾ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കലയ്ക്ക് ലഭിച്ചിട്ടുണ്ട്. ഒന്നാമത്തേത്, പിക്ച്ചറെസ്ക് (Picturesque) എന്നുള്ളതാണ്. രണ്ടാമത്തേത്, സബ്‌ളൈയിം (Sublime)  എന്നും. പിക്ച്ചറെസ്ക് എന്നതിന് ഉദാത്തം എന്ന് ലാവണ്യപൂർത്തിയുള്ളത് എന്നും സൗന്ദര്യമുള്ളതെന്നും ആണ് അർഥം. ഈ മൂന്നു ഗുണങ്ങളും ഒത്തു ചേരുന്ന ഒരു ചിത്രമാണ് ആദർശാത്മകമായ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ട്. ഇംഗ്ലീഷ് കലാകാരനായിരുന്ന ജോൺ കോൺസ്റ്റബിൾ ഇത്തരത്തിൽ പിക്ച്ചറെസ്ക് ചിത്രങ്ങൾ രചിച്ചിരുന്ന ഒരു കലാകാരനായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ചിത്രങ്ങൾ കാണുമ്പോൾ വിശ്രാന്തിയിലേയ്ക്ക് കാണിയ്ക്ക് നീങ്ങുവാൻ കഴിഞ്ഞിരുന്നു. എന്നാൽ സബ്‌ളൈയിം എന്നത് ഇന്ന് നമ്മൾ കാണുന്ന അർത്ഥത്തിലല്ല ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ടിന്റെ സന്ദർഭത്തിൽ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നത്. സബ്‌ളൈയിം എന്നത് മനോവിമലീകരണം എന്നും ദിവ്യാനുഭൂതിപകരുന്നത് എന്നുമൊക്കെ ഇപ്പോൾ മനസ്സിലാക്കുമെങ്കിലും ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കലയുടെ പശ്ചാത്തലത്തിൽ സബ്‌ളൈയിം എന്നതിന് അർഥം സുന്ദരവും ത്രസിപ്പിക്കുന്നതും ഭയാനകവും വന്യവും മരണത്തെക്കുറിച്ചും ജീവിതത്തിന്റെ നശ്വരതയെക്കുറിച്ചു ബോധ്യപ്പെടുത്തുന്നതും എന്നാണ്. ജർമ്മൻ ചിത്രകാരനായ കാസ്പെർ ഡേവിഡ് ഫ്രഡറിച്ചിന്റെ ചിത്രങ്ങൾക്ക് ഇത്തരത്തിൽ sublime സ്വഭാവമാണുള്ളത്‌. ഫ്രഡറിക്കിന്റെ 'മേഘങ്ങൾക്കിടയിലെ ഏകാന്തമനുഷ്യൻ', 'മഞ്ഞു കടൽ' മുതലായ ചിത്രങ്ങൾ ഇത്തരത്തിൽ പ്രകൃതിയ്‌ക്കൊപ്പം വന്യമായ ഭയാനകതയെയും ഭാവിയെക്കുറിച്ചുള്ള ആകാംക്ഷകളെയും മരണസാന്നിധ്യത്തെയും ഉളവാക്കാൻ പ്രാപ്തമാണ്. ഇവയെ മൊമെന്റോ മോറി അഥവാ വാനിറ്റാസ് എന്നൊക്കെയുള്ള ജനുസ്സുകളിൽ വരയ്ക്കപ്പെടുന്ന മരണബോധ്യം വരുത്തുന്ന ചിത്രങ്ങളുമായി സാദൃശ്യപ്പെടുത്താവുന്നതാണ്. ഉദാഹരണമായി ഹാൻസ് ഹോൾബിൻ രചിച്ച അംബാസഡർസ് എന്ന ചിത്രത്തിൽ കാണപ്പെടുന്ന അമൂർത്തമായ തലയോട്ടിയുടെ ചിത്രം.

 

(By Albert Bierstadt)

പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഡച്ച് ചിത്രകാരന്മാരായിരുന്നു ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ടിന് ആദ്യമായി പ്രത്യയശാസ്ത്രപരമായ അർഥങ്ങൾ കൂടി നൽകിയത്. ഒരുപക്ഷെ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ട് എന്നത് ഒരു സ്വതന്ത്ര ജനുസ്സായി മാറുന്നത് ഹോളണ്ടിലാണ്. അതിനു സാമൂഹ്യശാസ്ത്രപരവും രാഷ്ട്രീയപരവും സാമ്പത്തികപരവുമായ കാരണങ്ങൾ ഉണ്ട്. സ്‌പെയിനിന്റെ അധികാരത്തിൽ നിന്ന് സ്വതന്ത്രമായ ഹോളണ്ട് അവരുടേതായ ഒരു ലാവണ്യബോധത്തെ അന്വേഷിക്കുകയും പീറ്റർ ബ്രൂഗൽ ദി എൽഡറിൽ ചെന്നെത്തുകയും ചെയ്തു. ബ്രൂഗലിന്റെ ചിത്രങ്ങളിൽ ഫ്ലെമിഷ് പ്രകൃതിയുടെയും ജനജീവിതത്തിന്റെയും ചിത്രങ്ങൾ കാണാമായിരുന്നു. അത് അമേരിക്കൻ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ചിത്രകാരന്മാരായ തോമസ് കോൾ, ഫ്രെഡറിക് ഇർവിൻ ചർച്ച്, ആൽബർട്ട് ബെയർസ്‌റ്റേഡ്റ്റ് തുടങ്ങിയവരുടെ ചിത്രങ്ങളിൽ നിന്നും വ്യത്യസ്തമായിരുന്നു. ഹഡ്‌സൺ റിവർ സ്‌കൂൾ എന്നറിയപ്പെട്ട പത്തൊമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിലെ അമേരിക്കൻ ചിത്രകാരന്മാരുടെ പ്രസ്ഥാനം യൂറോപ്യൻ റൊമാന്റിസിസത്തിൽ നിന്ന് പ്രചോദനം ഉൾക്കൊള്ളുകയും അമേരിക്കയെന്ന പുതിയ പ്രകൃതിയെ വരയ്ക്കാൻ  ഉദ്യമിക്കുകയും ചെയ്തു. അവരുടെ ചിത്രങ്ങൾക്ക് പൊതുവെ സബ്‌ളൈയിം സ്വഭാവമാണ് ഉണ്ടായിരുന്നത്. വന്യവും മനോഹരവുമായ പ്രകൃതിയിൽ മരണം എന്ന അപകടം കൂടി ഒളിച്ചിരിപ്പുണ്ടെന്നുള്ള തോന്നലുകൾ ഇവ ജനിപ്പിക്കുന്നു. ഇതര ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ട് പ്രസ്ഥാനങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ചു ഹഡ്സൺ റിവർ സ്‌കൂൾ ചിത്രകാരന്മാർക്കിടയിൽ സ്ത്രീകളും ഉണ്ടായിരുന്നു- സൂസി എം ബാർസ്റ്റോവ്, ജൂലി ഹാർട്ട് ബേർസ്, മേരി ബ്ലഡ് മേലെൻ തുടങ്ങിയവർ ഇവരിൽ പ്രമുഖരായിരുന്നു. ബ്രൂഗലിനെ ഇത്തരം ചിത്രകാരന്മാരുടെ മുൻഗാമി ആണെന്ന് പറയാൻ കഴിയുകയില്ലെങ്കിലും അമേരിക്കൻ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കലാകാരന്മാരുടെ ചിത്രങ്ങളിൽ ചിലപ്പോഴെങ്കിലും മനുഷ്യസാന്നിധ്യം തെളിഞ്ഞു കാണാമായിരുന്നു. എന്നാൽ  ബ്രൂഗൽ ദി എൽഡർ ആകട്ടെ മനുഷ്യർ, മൃഗങ്ങൾ, പ്രകൃതി എന്നിവയെ വളരെ കൃത്യമായി അടയാളപ്പെടുത്തി.

 

(By Susie M Barstow)

ഡച്ച് ചിത്രകാരന്മാരെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ട് എന്നത് അക്കാലത്ത് നെതെർലാൻഡ്/ഹോളണ്ടിനു കോളനീകരണത്തിലൂടെ കൈവന്ന സമ്പത്തും  രാഷ്ട്രീയ ശക്തിയും പ്രകടിപ്പിക്കുന്നതിനും ഡച്ച് കലയുടെ സുവർണ്ണ കാലം എന്ന് അറിയപ്പെട്ട പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഉണ്ടായ കലാകമ്പോളത്തിന്റെ ഊർജ്ജത്തിന്റെ പരിണിതഫലവുമായിരുന്നു. ഡച്ച് സമ്പത്തിനു ആ രാജ്യത്തിൽ സൃഷ്ടിക്കാൻ കഴിഞ്ഞ നഗരവൽകരണം, ഉത്പാദനം, പ്രകൃതിയുടെ മേലുള്ള വിജയം എന്നിവയെ സൂചിപ്പിക്കാനുള്ള ഒരു വഴിയായി ഈ കലാകാരന്മാരെ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ടിനെ കണ്ടു. വാൻ ഡി വെൽഡ്, ജേക്കബ് വാൻ റൂയിസ്ഡെൽ, പീറ്റർ ഡി മോലിൻ തുടങ്ങിയ അനേകം ചിത്രകാരന്മാർ വരച്ച ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ് ചിത്രങ്ങളിൽ ഹോളണ്ടിലെ ഗ്രാമങ്ങളെയും നഗരങ്ങളെയും പ്രകൃതിഭംഗിയാർന്ന ഇടങ്ങളെയും കാണാൻ കഴിയും. ഇവരുടെ ചിത്രങ്ങളിൽ ഉയർന്നു നിൽക്കുന്ന വിൻഡ് മില്ലുകൾ അക്കാലത്തു ഹോളണ്ട് ആർജ്ജിച്ച യന്ത്രശക്തിയെക്കൂടി കുറിക്കുന്നു. ഹോളണ്ടിനെ കടലിൽ നിന്ന് വീണ്ടെടുത്ത കരകൊണ്ടാണ് വികസിപ്പിച്ചത്. അങ്ങനെ മണ്ണടിച്ചു കരയെ ഉയർത്തുന്നതിൽ ഈ കാറ്റാടികൾ നൽകിയ ഊർജ്ജം വലുതാണ്. അതിനാൽ ഈ കാറ്റാടികളെ കേവലം പ്രകൃതിയുടെ അലങ്കാരങ്ങൾ ആയിട്ടല്ല, മറിച്ച് ഡച്ച് അധികാരശക്തിയുടെയും പുരുഷാധികാരത്തിന്റെയും കോളനി അധികാരത്തിന്റെയും മൂർത്തരൂപങ്ങളായാണ് കാണേണ്ടത് എന്ന് നിരീക്ഷിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. ഒപ്പം തന്നെ നെതെർലാൻഡ്സിൽ ഉയർന്നു വന്ന പുതിയ മധ്യവർഗത്തിന്റെ കൈയിൽ ചിത്രങ്ങൾ വാങ്ങാനുള്ള പണം ഉണ്ടാവുകയും അവരിൽ ഏറെപ്പങ്കിനും ഈ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കലകളോട് ഇഷ്ടം ഉണ്ടാവുകയും ചെയ്തു. അങ്ങനെ  പ്രത്യയശാസ്ത്രം എന്ന നിലയിലും കേവലം അലങ്കാരം എന്ന നിലയിലും ധാരാളം ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കല ഹോളണ്ടിൽ ഉണ്ടായി.

 

(By Jacob Van Ruisdael)

പത്തൊമ്പതാം നൂറ്റാണ്ട് ബ്രിട്ടീഷ് കൊളോണിയൽ അധികാരത്തിന്റെ നൂറ്റാണ്ടാണ് എന്ന് പറയാം. ബ്രിട്ടീഷ് കലാകാരന്മാരാണ് നേരത്തെ പിക്ച്ചറെസ്ക്, സബ്‌ളൈയിം എന്നൊക്കെ വിശദീകരിച്ച ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കലയുടെ വിവിധശാഖകൾക്ക് പ്രത്യയശാസ്ത്രപരമായ അർഥം കൂടി നൽകിയത്. ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിൽ അധികാരം സ്ഥാപിച്ച ഇംഗ്ലണ്ടിന് ഇന്ത്യയെ ദൃശ്യപരമായി അടയാളപ്പെടുത്തുക എന്നൊരു ലക്‌ഷ്യം ഉണ്ടായിരുന്നു. ഒപ്പം തന്നെ ബ്രിട്ടന്റെ സാമന്തരാജ്യമായ ഇന്ത്യ സന്ദർശിക്കാൻ കഴിയാത്ത ബ്രിട്ടീഷുകാർക്ക് ഇന്ത്യയെക്കുറിച്ചു അറിയുവാൻ ഇത്തരം ചിത്രങ്ങൾ വിപണിയിൽ വലുതായി ഇറക്കപ്പെട്ടു അല്ലെങ്കിൽ കയറ്റുമതി ചെയ്യപ്പെട്ടു. വരയ്ക്കുന്നത് ബ്രിട്ടീഷ് കലാകാരന്മാർ ആവുകയാലും, വരച്ചെടുക്കുന്നത് സാമന്തരാജ്യത്തിന്റെ ചിത്രം ആവുകയാലും, വരയ്ക്കേണ്ടത് ബ്രിട്ടീഷ് അധികാരത്തിന്റെ സുവർണ്ണവശങ്ങൾ ആവുകയാലും ഈ ചിത്രങ്ങളെല്ലാം പ്രത്യയശാസ്ത്രപരമായി രൂപപ്പെട്ടതാണെന്നു പറയാം. വില്യം ഹോഡ്ജസ്, വില്യം ഡാനിയേൽ, തോമസ് ഡാനിയേൽ, ചാൾസ് ഡോയിലി, വില്യം സിംപ്സൺ, ജെയിംസ് ഫ്രേസർ തുടങ്ങിയവരായിരുന്നു അക്കാലത്തെ പ്രധാനപ്പെട്ട ചിത്രകാരന്മാർ. അവരുടെ ചിത്രങ്ങൾ പരിശോധിച്ചാൽ കൂടുതലായും പിക്ച്ചറെസ്ക് എന്ന നിലയിലുള്ള ചിത്രങ്ങൾ ആണ് വരച്ചിട്ടുള്ളത് എന്ന് കാണാം. ഇന്ത്യ എന്നാൽ ഏതോ ഒരു ഭൂതകാലത്തിൽ ഉറഞ്ഞുപോയ ഒരു ഭൂവിഭാഗമാണെന്നും ആ കാഴ്ചകളെയാണ് തങ്ങൾ വരയ്ക്കുന്നതെന്നും ചിത്രകാരന്മാർ  കരുതിയിരുന്നു. പാമ്പാട്ടികൾ, കയറിൽ കയറുന്നവർ, മന്ത്രവാദികൾ, രോഗികൾ, സന്ന്യാസിമാർ, ഭിക്ഷാടകർ, ആനകൾ, ജീർണ്ണമായ കോട്ടകൾ, ക്ഷേത്രങ്ങൾ, വിരൂപരും രാക്ഷസരൂപികളുമായ ദൈവങ്ങൾ എന്നൊക്കെയാണ് ഇന്ത്യയെക്കുറിച്ചു സഞ്ചാരികൾ എഴുതിപ്പിടിപ്പിച്ചിരുന്നത്. ഏകദേശം ഇത്തരം മുൻവിധികൾ ഊട്ടിയുറപ്പിക്കുന്ന ചിത്രങ്ങളായിരുന്നു പലപ്പോഴും രചിക്കപ്പെട്ടത്. മേരി ഹെൽഡ് എന്നൊരു എഴുത്തുകാരി ഇന്ത്യയെക്കുറിച്ചെഴുതിയ ദി ലാൻഡ് ഓഫ് ടെംപ്ൾസ് ഓർ സ്കെച്ചസ് ഫ്രം ഔർ ഇന്ത്യൻ എമ്പയർ എന്ന പുസ്തകത്തിൽ പറയുന്നത് 'പാവപ്പെട്ട ഇന്ത്യക്കാർക്ക് നേരെചെവ്വേ ഒന്നും ഉണ്ടാകാൻ അറിയില്ല അതിനാൽ അവർ വിരൂപമായ ദൈവങ്ങളെ ഉണ്ടാക്കുന്നു.' പുരി ക്ഷേത്രത്തിലെ ദൈവങ്ങളെ കൈയും കാലുമില്ലാതെ ഭീഷണരൂപങ്ങൾ എന്നാണ് അവർ വിശേഷിപ്പിക്കുന്നത്. ഇതൊക്കെ വായിക്കുന്ന ബ്രിട്ടീഷ് വിദ്യാർത്ഥികൾക്കും പൊതുജനങ്ങൾക്കും ഇതിനെയൊക്കെ കാണുവാൻ ആഗ്രഹമുണ്ടാകും. അത് സാധിച്ചുകൊടുക്കുക എന്നൊരു ധർമ്മം കൂടി ഈ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കലാകാരന്മാർ നിറവേറ്റിയിരുന്നു.

 

(by William Daniell)

മേൽപ്പറഞ്ഞ കലാകാരന്മാർ രചിച്ച ചിത്രങ്ങളെ പരിശോധിച്ചാൽ നാല് കാര്യങ്ങൾ വ്യക്തമാകും: ഒന്ന്, എക്സോട്ടിക് എന്ന് അറിയപ്പെടുന്ന വിചിത്രസുന്ദരമായ ഒരു ഭൂവിഭാഗത്തെയും ജനങ്ങളെയും സാംസ്കാരികമായി ഉയർന്ന ഒരു സമൂഹത്തിന്റെ ആസ്വാദനത്തിനു വേണ്ടി അടയാളപ്പെടുത്തുക, രണ്ട്, എല്ലാ കാഴ്ചകൾക്കും മേൽ ഒരു ബ്രിട്ടീഷ് കാഴ്ചപ്പാടുണ്ടാകുക, അതായത് കലാകാരൻ ഇരിക്കുന്നത് ഒരു ഉയർന്ന തലത്തിലാണ്, അത് യഥാർത്ഥത്തിൽ ആയാലും പ്രതീകാത്മകമായാലും. മൂന്ന്, ബ്രിട്ടീഷ് അധികാരം വലിയൊരു മേഖലയിൽപരന്നു കിടക്കുന്നു. അത് വൈചിത്രങ്ങൾ നിറഞ്ഞതാണ്. അതിന്റെ മുഴുവൻ അധികാരിയും ബ്രിട്ടീഷുകാരാണ്. അതൊരുതരത്തിലുള്ള ആഭിചാരക്രിയയാണ്. തങ്ങളുടേതാണ് ഈ ഭൂമിയെന്ന അടയാളപ്പെടുത്തൽ. നാല്, ആ വിശാലഭൂമിയിൽ കാണുന്ന മനുഷ്യരും കെട്ടിടങ്ങളും ക്ഷേത്രങ്ങളും കോട്ടകളും ഒക്കെ ബ്രിട്ടീഷ് അധികാരത്തിന്റെ പരിധിയ്ക്കുള്ളിൽ ആണ്. ബ്രിട്ടീഷ് സർക്കാരിന് വേണ്ടിയും സ്വതന്ത്രമായി ബ്രിട്ടീഷ് സൈന്യത്തോടൊപ്പം സഞ്ചരിച്ചു പടം വരച്ചവരും ഒക്കെ ഈ നിലപാടുകളെ അവരുടെ ചിത്രങ്ങളിൽ കൊണ്ടുവരുന്നത് കാണാം. അതേസമയത്ത് തന്നെ സബ്‌ളൈയിം എന്നൊരു അവസ്ഥ ചിത്രങ്ങളിൽ വേണ്ട എന്നൊരു നിഷ്കര്ഷയും ഉണ്ടായിരുന്നു. ചിത്രങ്ങൾ അപരിചിതവും വിചിത്രവും ആകാം. എന്നാൽ അവയിൽ മരണഭീതി ഉണ്ടാകാൻ പാടില്ല. അതായത് ബ്രിട്ടീഷ് ഭരണത്തിന് കീഴിൽ എല്ലാം സുഭദ്രം എന്നൊരു സന്ദേശമാണ് ഈ ചിത്രങ്ങൾ നല്കിക്കൊണ്ടിരുന്നത്.

 

(By Samuel Bourne)

ബ്രിട്ടീഷ് കൊളോണിയൽ അധികാരത്തിനൊപ്പം മുന്നോട്ട് പോകുന്ന ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കല ഈ സന്ദർഭത്തിൽ ഒരു അവിചാരിതമായ പ്രതിസന്ധിയെ നേരിടുന്നുണ്ട്. ഏകദേശം പത്തൊമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ മധ്യത്തോടെ ഫോട്ടോഗ്രാഫി ഇന്ത്യയിൽ വരുകയും ശക്തിപ്പെടുകയും അത് ബ്രിട്ടീഷ് അധികാരത്തിന്റെ ഒരു ഉപകരണമായി മാറുകയും ചെയ്യുന്നുണ്ട്. ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആർട്ടിനെ മാറ്റിവെക്കാൻ കഴിയുന്ന തരത്തിൽ ഫോട്ടോഗ്രാഫി അതിന്റെ സ്ഥാനം ഏറ്റെടുക്കുകയാണ്. എന്നാൽ കല അതിനെ അതിജീവിക്കുകയും ഫോട്ടോഗ്രാഫിയെ തങ്ങളുടെ ചിത്രങ്ങൾക്ക് കൂടുതൽ പേഴ്സ്പെക്ടറ്റീവ് നൽകാൻ ഉപയോഗിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ജോൺ ബർക്ക്, ലാല ദീനദയാൽ, സാമുവേൽ ബൂൺ, ചാൾസ് ഷെഫേർഡ്, ജോൺസ്റ്റൻ, ഹോഫ്‌മാൻ തുടങ്ങിയവർ ബ്രിട്ടീഷ് പ്രയോജകത്വവും ഇന്ത്യയിലെ ഫ്യൂഡൽ പ്രയോജകത്വവും നേടിക്കൊണ്ട് ഫോട്ടോഗ്രാഫുകൾ എടുക്കുന്നുണ്ട്. ഒരു ഘട്ടത്തിൽ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പിനു മുകളിൽ ചിത്രകാരന്മാരും ഫോട്ടോഗ്രാഫർമാരും തമ്മിൽ ഒരു മത്സരം നടക്കുന്നത് കാണാം. എന്നാൽ വിജയം കൈവരിച്ചത് ചിത്രകാരന്മാർ തന്നെയായിരുന്നു. ഫോട്ടോഗ്രാഫിയിൽ നിറങ്ങൾ വരുത്താൻ കഴിയില്ല എന്നതായിരുന്നു ഇതിനു കാരണം. ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കലയ്ക് നിറങ്ങൾ ഉണ്ടെന്ന സാധ്യത ഉണ്ടായിരുന്നു. അതായത് അന്നുവരെ രണ്ടു തരത്തിലുള്ള ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ആണ് ഉണ്ടായിരുന്നത്; ഒന്ന്, ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പിനു മുന്നിൽ പോയി വരയ്ക്കുക(ഹഡ്സൺ റിവർ സ്‌കൂൾ, ബാർബിസൺ സ്‌കൂൾ, ഇമ്പ്രെഷനിസ്റ്റുകൾ തുടങ്ങിയവർ), രണ്ട്, മനസ്സിൽ ഒരു ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് സങ്കൽപ്പിച്ചു വരയ്ക്കുക (കാസ്പെർ ഡേവിഡ് ഫ്രഡറിക്കിനെ പോലെ). ഫോട്ടോഗ്രാഫി വന്നതോടെ സ്റ്റുഡിയോയിൽ ഇരുന്നു കൊണ്ട് ഒരു ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് വരയ്ക്കാം എന്നായി. ഫോട്ടോഗ്രാഫിയുടെ സഹായത്തോടെ ചിത്രം എടുക്കുകയും അതിനെ ആസ്പദിച്ചു ചിത്രം വരയ്ക്കുകയും പിന്നീട് അതിൽ നിറം ചേർക്കുകയും ചെയ്യുക. എന്നാൽ അന്നത്തെ പ്രിന്റിങ് സാങ്കേതികവിദ്യ അത്രയധികം വികസിക്കാത്തതിനാൽ ചിത്രങ്ങൾക്ക് പലപ്പോഴും നിറങ്ങൾ കൂടാതെ രേഖാചിത്രണ ശൈലി ലഭിച്ചിരുന്നു. ഇത് ഫോട്ടോഗ്രഫിയുമായി ഉള്ള മത്സരത്തിനുള്ള മറ്റൊരു കാര്യമായി. എന്നാൽ ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ആദ്യപകുതിയിൽത്തന്നെ ഫോട്ടോഗ്രാഫി ഹാൻഡ് കളറിംഗ് എന്ന സങ്കേതത്തിലൂടെ ഈ പരിമിതിയെ മറികടക്കാൻ ശ്രമിക്കുകയും ചെയ്തു. ചുരുക്കിപ്പറഞ്ഞാൽ അധികാരത്തിന്റെ ഭാഗമായി ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ചിത്രണം ചിത്രകാരന്മാരും ഫോട്ടോഗ്രാഫർമാരും നടത്തുമ്പോഴും അവർക്കിടയിൽത്തന്നെ കിടമത്സരങ്ങൾ വളർന്നിരുന്നു എന്ന് കാണാം. എന്തായാലും കൊളോണിയൽ അധികാരമാണ് ഇന്ത്യയിൽ ആധുനിക ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് കലയ്ക്ക് അടിത്തറയിടുന്നത്. ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടു മുതൽ ഇന്ന് വരെയുള്ള ഇന്ത്യൻ ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ചിത്രങ്ങളിൽ ഈ ലേഖനത്തിൽ വിവരിച്ചതായ എല്ലാ ബലതന്ത്രങ്ങളും പ്രവർത്തിക്കുന്നു. ഈ പശ്ചാത്തലത്തിൽ, അടുത്ത ഭാഗത്തിൽ ഇന്ത്യയിലെ ആധുനിക ലാൻഡ്‌സ്‌കേപ്പ് ചിത്രങ്ങളെയും ചിത്രണശൈലികളെയും വിലയിരുത്താം.

 

-ജോണി എം എൽ